Τιμήσαμε και φέτος τους Πεσόντες της Κυθρέας και Περιοχής, καθώς και τους εν ψυχρώ δοφονηθέντες, θυμηθήκαμε τους Αγνοούμενούς μας που δε θα πάψουμε να τους αναζητούμε μέχρι να διακριβωθεί η τύχη τους, μνημονεύσαμε και όσους μας έφυγαν στην προσφυγιά. Κατάμεστη η Εκκλησία του Αποστόλου Αντρέα στο Στρόβολο, όπου τελέστηκε το Εθνικό Μνημόσυνο από τον Θεοφιλέστατο Επίσκοπο Νεαπόλεως κ. Πορφύριο. Μεστή μηνυμάτων η ομιλία του Εντιμου Υπουργού Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, κ. Ιωνά Νικολάου.
Με το πέρας της λειτουργίας τελέστηκε τρισάγιο και έγινε κατάθεση στεφάνων στο Μνημείο Πεσόντων και Αγνοουμένων του Δήμου Κυθρέας που βρίσκεται στο προαύλιο του Οικήματος του Σωματείου ΠΑΟΚ Κυθρέας, πλησίον της Εκκλησίας. Ο Δήμος πρόσφερε στο τέλος καφέ, δίδοντας την ευκαιρία στους συνδημότες και συντοπίτες μας να τα πουν από κοντά, ανανεώνοντας παλιές φιλίες και μνήμες από τ’ αγαπημένα μας μέρη!
Ομιλία Έντιμου Υπουργού Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, κ. Ιωνά Νικολάου
Προσφιλείς συγγενείς των πεσόντων, εκτελεσθέντων και αγνοουμένων μας,
Ελληνίδες και Έλληνες,
Με πάλλουσα τη μνήμη και τη νοσταλγία για την τουρκοκρατούμενη κωμόπολή μας, μνημονεύουμε σήμερα τους ηρωικώς πεσόντες, τους υπό των Τούρκων δολοφονηθέντες και τους εν ειρήνη κοιμηθέντες στην προσφυγιά, Κυθρεώτες.
Στην ανθρωπογεωγραφία του θρήνου και του πόνου, στο χάρτη της τουρκικής θηριωδίας του 1974, το προνόμιο της ευρύτερης περιοχής Κυθρέας, είναι πέραν για πέραν θλιβερό. Δεκάδες πεσόντες, εκτελεσθέντες και αγνοούμενοι, αποτελούν το δυσανάλογο φόρο αίματος που κατέβαλε η Κυθρέα και έκτοτε έχει βυθίσει στα μαύρα, στο πένθος και την βασανιστική καρτερία πλήθος συγχωριανών μας.
Για την ευκαιρία που μας παρέχεται σήμερα, αισθάνομαι την υποχρέωση να ευχαριστήσω τον «υπερ-αιωνόβιο» Δήμο Κυθρέας, τα οργανωμένα σύνολα, καθώς επίσης και την Συντονιστική Επιτροπή Ευρύτερης Περιοχής Κυθρέας. Ταυτόχρονα, εκ μέρους της κυβέρνησης, καθώς και του ίδιου του Προέδρου Νίκου Αναστασιάδη, επιτρέψετε μου να μεταφέρω τα εύσημα σε όλους τους συντελεστές, για την αληθινά πατριωτική σας πρωτοβουλία. Πρωτοβουλία, που διατηρεί ακατάλυτους δεσμούς με τη γενέθλια γη και συντηρεί το μήνυμα για διεκδίκηση του δικαιώματος επιστροφής.
Ανάχωμα έναντι στην προελαύνουσα λήθη, ειδικά τις δύσκολες ώρες που διάγουμε, η διατήρηση της φλόγας από εσάς τους Τζυρκώτες, επιβεβαιώνει τα διαχρονικά, υψηλά μεγέθη της αγάπης σας για τα τουρκοκρατούμενα μέρη μας. Τα μέρη των προπατόρων σας, των οποίων το φυσικό αγλάισμα, ορθοτομεί ο συμπατριώτης μας ποιητής, Μιχάλης Πασιαρδής»:
«Μες τους αθθούς ολογρονίς,
εν η Τζιυρκά γεμάτη,
σιύφκει τζι’ο Πενταδάκτυλος,
που πάνω τζια φιλά την.»
Ελληνίδες και Έλληνες,
Χύτροι, Χυτρέα, Κυθρία, Κυτρέα, Κυρκά-Τζυρκά, Κυθρέα…
Ονόματα ενός τόπου, που μαρτυρούν την ηλικία, την μακράν, τρικυμιωδη ιστορικά, αλλά εξόχως ελληνική, του διαδρομή. Με αναγόμενη μυθικά ίδρυση, στους Θρακόφρυγες, τον Χύτρο, και τους πολεμιστές που κατέκλυσαν το νησί με το πέρας του Τρωικού Πολέμου, οι Χύτροι υπήρξαν ένα από τα δώδεκα και μάλιστα ακμάζον βασίλειο της αρχαιότητας. Από το ελληνικό δωδεκάθεο, στον χριστιανισμό και από τον βυζαντινό πολιτισμό στα δεινά των αραβικών επιδρομών, η πόλη του επισκόπου και μετέπειτα αγίου, Δημητριανού, γνώρισε επίσης το πέρασμα των Φράγκων και των Ενετών, τους ακόμα σκοτεινούς χρόνους της Οθωμανικής επικυριαρχίας.
«Χρόνια, σκλαβκιές ατέλειωτες …», αλλά οι Κυθρεώτες βαθιά ριζωμένοι, ακλόνητοι στο τόπο τους.
Με την μεταβίβαση της κυριαρχίας στους Βρετανούς, οι προσδοκίες του λαού μας για τερματισμό της μακραίωνης δουλείας, σύντομα διαψεύδονται. Τα Οκτωβριανά του 31’, η Παλμεροκρατία και τα αφελληνιστικά μέτρα, αποκαλύπτουν το αληθινό προσωπείο της αποικιοκρατίας.
Μετά από δεκαετίες εγκαρτέρισης, ο ένοπλος αντιαποικιακός, το έπος των αγώνων και των θυσιών της γενιάς της ΕΟΚΑ, επαναβεβαιώνει τις ιστορικές καταβολές. Στον ωραιότερο αγώνα του εθνικού μας βίου, η συνεισφορά της περιοχής Κυθρέας, δεν θα μπορούσε να υπολείπεται. Δεν θα μπορούσε να υπολείπεται της διαχρονικά συνεπούς συνεισφοράς της περιοχής στους εθνικούς μας αγώνες. Κυθρεώτες υπό τα γαλανόλευκα λάβαρα, λαμβάνουν μέρος στους Βαλκανικούς, στην Μικρασιατική Εκστρατεία, αλλά και στο πλευρό των Συμμάχων, εναντίον του ναζισμού και του φασισμού.
Δεκάδες νέες και νέοι από όλα τα χωριά της Κυθρέας, μυούνται στο Μεγάλο Μυστικό. Εκατοντάδες θα ακολουθήσουν τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και τον Αρχηγό Διγενή στα μονοπάτια που παν στην λευτεριά. Κάποιοι αναλαμβάνουν τον εφοδιασμό των ανταρτών, την μεταφορά οπλισμού, άλλοι το σύνδεσμο και την μεταφορά αλληλογραφίας. Τα κρησφύγετα στον Κοκκινόγκρεμο, οι εκρηκτικές ύλες από τα λατομεία της περιοχής, ακόμα και η προσφορά τιμαλφών από τις γυναίκες, παρέχουν τα εχέγγυα ευόδωσης του εθνικοαπελευθερωτικού σκοπού.
Όμως παρά το νικηφόρο του Αγώνα, η πατρίδα μας ωμά εκβιαζόμενη και έντεχνα παραπλανημένη, μετατρέπεται, διαψεύδοντας τα εθνικά οράματα, σε μια μετέωρη και δυσανάλογα συνεταιριστική Δημοκρατία. Παραδομένη σε συνταγματικά κατασκευάσματα και τριμερείς συμφωνίες θα καταστεί, όπως θα διαφανεί στη συνέχεια, έρμαιο στις επεκτατικές ορέξεις της Αγκύρας.
Με θλιβερή παρένθεση την περίοδο της τουρκανταρσίας, τα χρόνια που ακολουθούν βρίσκουν τις τρεις περίπου χιλιάδες Κυθρεώτες, σκληρά αποδυμένους στην βιοπάλη. Στον κάματο της γης, ανάμεσα στους χλωροπράσινους κάμπους, της μοναδικής εκείνης χρωματικής πανδαισίας και βιοποικιλότητας που δημιουργεί ο ζωοβόλος Κεφαλόβρυσος.
Εγκατεστημένοι στις έξι ενορίες, βλέπουν τα παιδιά τους να φοιτούν σε κάποιο από τα τρία δημοτικά σχολεία. Στο Γυμνάσιο, το οποίο αποτελεί καμάρι της Κυθρέας και των περιχώρων. Με τη ζωή τους άρρηκτα δομημένη γύρω από την λατρευτική παράδοση της πίστης μας, οι Κυθρεώτες συναθροίζονται στους κατάσπαρτους ιερούς ναούς και ξωκλήσια της κοινότητας. Γαλουχούνται εθνικά και πολιτιστικά, δραστηριοποιούνται γύρω από τα πολυάριθμα και δραστήρια τοπικά σωματεία. Ο πλούτος της γης, η γεωγραφική θέση και ο φιλοπρόοδος χαρακτήρας των κατοίκων της περιοχής, εξασφαλίζει στην πλειοψηφία των κατοίκων ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο.
Όμως τον ρούν της φιλήσυχης διαβίωσης και ανάπτυξης, ότι δεν κατέστη δυνατόν μετά από τόσους αιώνες, θα διακόψουν τα σκοτεινά γεγονότα του Ιουλίου 1974.
Το πρωινό της αποφράδας 20ης Ιουλίου και με τις κερκόπορτες ανοικτές ελέω του άφρονος πραξικοπήματος, η Τουρκία δράττεται της ευκαιρίας που επιζητεί επί σειρά ετών. Τις αυγινές ώρες του Σαββάτου, τριάντα έξι και πλέον χιλιάδες στρατεύματα, εφορμούν από τις τουρκικές βάσεις για να μαγαρίσουν τα καθαγιασμένα χώματα της πατρίδας μας.
Όμως παρά την συντριπτική αριθμητική και τεχνολογική τους υπεροχή, παρά την οργανωμένη αποδιοργάνωση της Εθνικής Φρουράς, στο μικροεπίπεδο των μαχών, συγγράφονται σελίδες αξιομνημόνευτης ελληνικής αρετής.
Πολλοί θα επαναλάβουν το «Μολών Λαβέ» του Λεωνίδα. Το «πάντες αυτοπροαιρέτως αποθάνουμεν» του Παλαιολόγου. Παρά την προδοσία, κάποιοι, επιμένουν πεισματικά να φανούν συνεπείς με το ιστορικό συναπάντημα.
Γι’ αυτό και σύμφωνα με τον ποιητή, περισσότερη τιμή τους πρέπει, γιατί γνώριζαν ότι ο Εφιάλτης είχε ήδη φανεί και «οι Μήδοι, επιτέλους θα διαβούνε».
Τα εκλεκτότερα παλικάρια, ο «ανθός» της Κυθρέας, του Παλαικύθρου, του Νέου Χωρίου, της Βώνης, του Έξω Μετοχίου, της Μιας Μηλιάς δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση. Στο μαρτυρολόγιο της ελευθερίας, διαβάζουμε ονόματα τιμημένα. Στρατευμένοι και έφεδροι. Έφηβοι, νέοι και μεσήλικες άνδρες, που το μαύρο θέρος του 1974, διέκοψε βίαια το νήμα της ζωής τους.
Άνθρωποι καθημερινοί και φιλήσυχοι, περιβολάρηδες, φοιτητές, τεχνίτες και δημόσιοι υπάλληλοι που σε μια νύκτα εγκατέλειψαν για πάντα, όσα με θυσίες και ιδρώτα, έκτιζαν για μια ζωή. Ανταποκρινόμενοι πρόθυμα και συνειδητά στο εθνικό προσκλητήριο και υπηρετώντας ένα σκοπό υψηλότερο. Κάνοντας πράξη, δυόμιση χιλιάδες χρόνια μετά, το ελληνικό πρόσταγμα πως «τιμιώτερον εστίν η πατρίς». Απελπιστικά λίγοι και φρικτά προδομένοι, κατάφεραν αγωνιζόμενοι ευκλεώς, να αναβιώσουν απέναντι στις ορδές του Αττίλα, το ψυχικό ανάστημα και τις πολεμικές αρετές του Έλληνα στρατιώτη.
Για πολλούς, η 19η του Ιούλη και οι παραμονές τις 14ης Αυγούστου, υπήρξαν η τελευταία φορά που θα αντίκρυζαν γονείς, συζύγους και παιδιά. Παιδιά που, σε άλλα έμελλε να μεγαλώσουν χωρίς τον πατέρα τους και σε άλλα να γεννηθούν στη προσφυγιά, γνωρίζοντας τον πατέρα τους, μόνο μέσα από φωτογραφίες και διηγήσεις. Εκφράζουμε σήμερα το θαυμασμό μας, ιδιαίτερα στις οικογένειες εκείνες, που πορεύτηκαν από τους πρόχειρους καταυλισμούς και σε συσσίτια, στους προσφυγικούς οικισμούς και στο στίβο της ζωής, χωρίς τον προστάτη τους.
Στις υπόλοιπες οικογένειες που καταδικάστηκαν να κουβαλούν τον σταυρό της άγνοιας. Που είδαν τα ονόματα των αγαπημένων τους, στον επονείδιστο εκείνον κατάλογο των 1619 αγνοουμένων. Αναγνωρίζουμε την μακρά και βασανιστική τους διαδρομή, τις βιοποριστικές δυσκολίες, τον κοινωνικό ορισμένες φορές, στιγματισμό. Την προσμονή ότι σύντομα ο προσωπικός τους εφιάλτης, θα λάβει τέλος. Τις ημέρες, που έγιναν μήνες, ύστερα χρόνια και αργότερα δεκαετίες. Που μετά από τέσσερις σχεδόν δεκαετίες, αρκετές εξ αυτών, θα λάμβαναν το τηλεφώνημα από τη ΔΕΑ, που σήμανε ταυτόχρονα και τον ενταφιασμό της ελπίδας.
Της ελπίδας που με το σπάσιμο της αμυντικής γραμμής της Μιας Μηλιάς, εγκλωβίστηκε μέχρι να συλληφθεί, στο σπίτι της Φρόσως Δήμου στη Βώνη. Που εκτελέστηκε άνανδρα, με τα χέρια πισθάγκωνα. Που ρίχτηκε ομαδικά σε ένα πηγάδι στο Τζιάος και σε λάκκους στο Μπέυκιογιού από εκτελεστές ανθρωπόμορφους. Αναγνωρίζουμε το δράμα της επίσκεψης στο ανθρωπολογικό εργαστήρι, το συγκλονισμό από την θέα των ταυτοποιημένων με DNA οστών. Όσο και εάν προσπαθήσουμε, ΔΕΝ μας επιτρέπεται.. ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ να λησμονήσουμε τα όσα βιώσατε και όσα, πολλοί συμπατριώτες μας, εξακολουθούν να βιώνουν.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Ως επιβάλλει το θρησκευτικό μας καθήκον, μνημονεύουμε επίσης σήμερα τους δεκάδες δολοφονηθέντες υπό των Τούρκων, συγχωριανούς μας. Τους οικογενειάρχες, τους ανήμπορους ηλικιωμένους, τις ανυπεράσπιστες κόρες και μάνες. Θύματα της τουρκικής κτηνωδίας κατά τη προέλαση του ΑΤΤΙΛΑ 2.
Αναπέμπουμε ταυτόχρονα δέηση προς τον Ύψιστο, με σκοπό τη ταχεία και πλήρη διαλεύκανση της τύχης των υπολοίπων αγνοουμένων της Κυθρέας και των γύρω χωριών. Η απροθυμία των κατοχικών αρχών να επιτρέψουν τη πρόσβαση των ερευνητών σε συγκεκριμένες περιοχές, καθώς και στα στρατιωτικά τους αρχεία, αποτελεί επαίσχυντη πράξη ανθρωπιστικής αναλγησίας.
Υπό το βάρος λοιπόν που δημιουργεί η παρουσία σαράντα και πλέον χιλιάδων, τούρκικων στρατευμάτων στα καθαγιασμένα χώματα της πατρίδας μας, οφείλουμε σήμερα όσο ποτέ, να αναλογιστούμε τις ατομικές και συλλογικές μας ευθύνες.
Διαρκές μας μέλημα και συνάμα οδυνηρό δίδαγμα μέσα από τον όλεθρο του 74, αποτελεί η ανάγκη φρονηματισμού από τα ασύγγνωστα λάθη του παρελθόντος. Τριάντα πέντε αιώνες ιστορίας μας παρατηρούν, εάν διαθέτουμε τη δύναμη, να απαλλαγούμε από τα σύνδρομα της εσωστρέφειας και της διχόνοιας. Μας παρατηρούν εάν έχουμε αφομοιώσει το μήνυμα από την τελευταία φορά που σταθήκαμε ο ένας απέναντι στον άλλο. Ήρθε η ώρα, όχι μόνο να συναισθανθούμε, αλλά, πολιτικοί και πολίτες, να δράσουμε με γνώμονα την ενότητα, ενάντια στις τρέχουσες δοκιμασίες.
Οι λεονταρισμοί και οι απειλές της Άγκυρας, οι πειρατικού χαρακτήρα προκλήσεις και η προσπάθεια δημιουργίας παράνομων τετελεσμένων, απαιτείται να μας βρουν σε συστράτευση. Η νευρικότητα της κατοχικής χώρας, από τη συνομολόγηση συμφωνιών με γειτονικά και ευρωπαϊκά κράτη, στον τομέα της ενέργειας και της άμυνας, αποτελεί ταυτόχρονα το καλύτερο πειστήριο της σημασίας τους. Σημασίας, τόσο στο πλαίσιο αξιοποίησης των γεωστρατηγικών μας πλεονεκτημάτων, όσο και στην εμπέδωση σταθερότητας και ασφάλειας, στην ευρύτερη και παντοιοτρόπως σημαντικής για πολλούς, ανατολικής Μεσογείου.
Δεδομένης της αναγνωριστικής πρωτοβουλίας του Γενικού Γραμματέα και ενόψει των επαφών του Προέδρου Αναστασιάδη στη Νέα Υόρκη, με αντικείμενο την επανέναρξη των συνομιλιών, οφείλουμε απαξάπαντες να καταθέσουμε δείγματα πατριωτικής υπευθυνότητας. Να συνειδητοποιήσουμε επιτέλους ότι τυχόν αποτυχία μιας νέας διάσκεψης για την Κύπρο, δεν θα απονείμει πιστοποιητικά δικαίωσης σε πολιτικές παρατάξεις, αλλά θα επιφέρει αρνητικότατες εξελίξεις για το μέλλον της πατρίδας μας. Να αντιληφθούμε ότι σε αυτόν τον αγώνα, στην προσπάθεια κάμψης της τουρκικής αδιαλλαξίας και αναχαίτισης της προκλητικότητας, περισσότεροι, μπορούμε να επιτύχουμε, σαφώς περισσότερα.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Τί κι’ αν στέρεψαν τον Κεφαλόβρυσο οι εχθροί μας, δεν θα στερέψουν ποτέ, τη δίψα μας για δικαίωση. Κι’ αν λεηλάτησαν τους ιερούς μας ναούς, δεν θα καταφέρουν ποτέ, να εξασθενήσουν την πίστη μας. Βεβήλωσαν τους τάφους των προγόνων μας, αλλά δεν μπορούν να τους ξεγράψουν από τη μνήμη μας. Έφεραν στα σπίτια μας νέους ένοικους, αλλά δεν θα καταστεί ποτέ, το σπιτικό τους. Απονεκρωμένη η Κυθρέα και τα γύρω μας χωριά, αναμένουν από εμάς την ανάσταση.
Σε αυτόν το σκοπό, οφείλουμε αμετάθετα να αναλώσουμε το άπαν των προσπαθειών μας. Για την ταχεία κατάληξη επί μιας δίκαιης, περιεκτικής και λειτουργικής συμφωνίας. Χωρίς ρήτρες, χωρίς στρατεύματα, χωρίς εγγυητές και κηδεμόνες με βεβαρυμένα μητρώα.
Μόνο με αυτόν το τρόπο θα τιμήσουμε, όχι στα λόγια αλλά στην πράξη, τις θυσίες των ηρώων μας και την μνήμη των κεκοιμημένων αδερφών μας. Και μόνο με αυτό το τρόπο θα αποτρέψουμε τα τουρκοκρατούμενα μέρη μας, να προστεθούν στον κατάλογο των χαμένων πατρίδων του ελληνισμού.
Αυτή είναι η οφειλή μας. Και σε αυτόν μας τον αγώνα, ας πάρουμε κατά τον ποιητή «μια σταγόνα από το αίμα των ηρώων μας και να μπολιάσουμε το δικό μας».
Αιωνία ας είναι η μνήμη τους και Καλή Λευτεριά στην πατρίδα μας.
ΙΩΝΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ
Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης
