ΕΝΟΡΙΕΣ

Εκκλησία της Αγίας Άννας

Η παλαιά εκκλησία της Αγίας Άννας ήταν χτισμένη σε λόφο, δεξιά του δρόμου προς τον Κεφαλόβρυσο, και χρονολογείτο μάλλον στις αρχές του 16^ου αι. Εγκαταλείφθηκε λόγω κατολισθήσεων στη δεκαετία του 1890. Ο νέος ναός οικοδομήθηκε στα δυτικά του παλαιού στα μέσα του 19^ου αιώνα, είναι μονόχωρος και στεγάζεται με πέντε σταυροθόλια που απολήγουν εξωτερικά σε ισοϋψή τριγωνικά αετώματα στη βόρεια και νότια όψη. Ο ναός διαμορφώνεται εξωτερικά με ευρείες αντηρίδες και αψιδώματα που δημιουργούν τυφλά τόξα.

Γύρω στο 1940 κτίστηκε στα δυτικά του ναού αίθουσα πάνω σε στοά στο ίδιο πλάτος, η οποία λειτουργούσε ως δημοτικό σχολείο όπου φοιτούσαν μαθητές των δύο πρώτων τάξεων.

Σήμερα ο ναός έχει μετατραπεί σε τζαμί και η νότια θύρα έχει τοιχιστεί. Το δημοτικό σχολείο έχει πρόσφατα κατεδαφιστεί. Το εικονοστάσιο, που προερχόταν από τον παλαιό ναό της Αγίας Άννας και χρονολογείτο μάλλον στον 17^ο αιώνα, αφαιρέθηκε και στη θέση του τοποθετήθηκε ξύλινο διαχωριστικό. Τρεις από τις εικόνες της εκκλησίας βρέθηκαν στο Μόναχο της Γερμανίας το 1997 και επαναπατρίστηκαν με δικαστικούς αγώνες το 2013. Σήμερα εκτίθενται στο Βυζαντινό Μουσείο του Αρχ. Μακαρίου Γ΄.

Πηγή: «Οι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί της Κυθρέας και τα κειμήλιά τους» στο: Κατάλογος Έκθεσης «Κυθρέα, η γη των Χύτρων: Αρχαιότητες, κειμήλια και θησαυροί», Λευκωσία: Δήμος Κυθρέας και Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών 2016, 46-65.

Ναός Αγίου Ανδρονίκου

Ο ναός του Αγίου Ανδρονίκου βρίσκεται στην ομώνυμη ενορία, στο ύψωμα έναντι της Αγίας Μαρίνας. Στην αρχική του μορφή ήταν μονόκλιτος και καμαροσκεπής, ενώ κατά την ανακαίνιση του ναού τον 19^ο αι. αφαιρέθηκε ο βόρειος τοίχος για να αντικατασταθεί από δύο κτιστούς κίονες πάνω στους οποίους στηρίχθηκαν σταυροθόλια. Εξωτερικά ο ναός διαμορφώνεται με ευρείες αντηρίδες και αψιδώματα που δημιουργούν τυφλά τόξα. Ο βόρειος τοίχος κοσμείται με επιβλητικό περιθύρωμα από πωρόλιθο, με αετωματική επίστεψη και ημικίονες, το οποίο κατασκευάστηκε το 1913. Στη βορειοανατολική γωνιά του ναού βρίσκεται κωδωνοστάσιο δύο στάσεων.

Πριν την κατάρρευση της οροφής ο ναός προοριζόταν να μετατραπεί σε τζαμί, γι’ αυτό και οι είσοδοι στη δυτική όψη, η μικρή θύρα στην ανατολική και η νότια είσοδος έχουν τοιχιστεί, ενώ οι τοιχογραφίες τον  νότιο  τοίχο  έχουν ασβεστωθεί. Σώζονται σε κακή κατάσταση η τοιχογραφία των  Αγίων  Ανδρονίκου  και  Αθανασίας  ανατολικά  της  νότιας  εισόδου  και  τοιχογραφίες  του  Αγίου  Μηνά  εφίππου  και  των  Αποστόλων  Πέτρου  και  Παύλου  στα  δυτικά  της  νότιας  εισόδου.  Οι  τοιχογραφίες  αυτές  χρονολογούνται  στις  αρχές  του  18^ου αι.

Σήμερα, μετά από εντατικές προσπάθειες του Δήμου Κυθρέας, ο ναός έχει τεθεί σε σχέδιο συντήρησης από την Τεχνική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά με επιχορήγηση της Ε.Ε., με εστίαση των επεμβάσεων στη στέγαση και τις αγιογραφίες.

Πηγή: Ιωάννης Ηλιάδης, «Οι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί της Κυθρέας και τα κειμήλιά τους» στο: Κατάλογος Έκθεσης «Κυθρέα, η γη των Χύτρων: Αρχαιότητες, κειμήλια και θησαυροί», Λευκωσία: Δήμος Κυθρέας και Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών 2016, 46-65.