ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Κατά την Παλαιοχριστιανική Περίοδο οι Χύτροι φαίνεται ότι αναβιβάστηκαν σε Επισκοπή, χάρη στη νευραλγική τους θέση ανάμεσα στις Επισκοπές Ληδρών και Σαλαμίνας. Επίσκοποι των Χύτρων αναφέρονται στα Πρακτικά της Α’ Οικουμενικής Συνόδου (325) και της Συνόδου της Σαρδικής (344), ενώ στην παλαιοχριστιανική πόλη κάνουν μνεία και οι συναξαριστές των Βίων του Αγίου Επιφανίου και του Αγίου Σπυρίδωνος. Ο Επίσκοπος Χύτρων Πάππος ήταν αυτός που, σύμφωνα με τον μαθητή και βιογράφο του Αγίου Επιφανίου, τον χειροτόνησε επίσκοπο (368/9).

Μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του 332 και 342 μ.Χ. η Κυθρέα φαίνεται να ανοικοδομήθηκε όπως η Πάφος και η Σαλαμίνα, που μετονομάστηκε σε Κωνσταντία και αποτέλεσε τη νέα πρωτεύουσα του νησιού. Το υδραγωγείο της επισκευάστηκε και συνέχισε να υδροδοτεί τον Απόστολο Βαρνάβα, τη Σαλαμίνα, τις Βασιλικές της Καμπανόπετρας και του Αγίου Επιφανίου, τα λουτρά, τους χώρους υγιεινής και τις κινστέρνες τους. Άλλες επιγραφικές μαρτυρίες, παρότι αποσπασματικές, επιβεβαιώνουν τις κατά διαστήματα εργασίες επιδιόρθωσης ή ανακαίνισης του υδραγωγείου κατά τον στ΄, ζ΄ και ι΄ αιώνα.

Η περιοχή των Χύτρων φαίνεται να προσέλκυσε αρκετά νωρίς την παρουσία ασκητών, όπως επιβεβαιώνει ο εντοπισμός λαξευτού ασκητηρίου «Ἁγιόσπηλιος» στη θέση Φυλλέρι, 2,5 χλμ. βορειοδυτικά της Κυθρέας, το οποίο χρησιμοποιήθηκε μάλλον από τον στ’ μέχρι τον ι΄ αιώνα.

Στα τέλη του 8ου αι. ο Επίσκοπος «Κύθρων» Σπυρίδωνας συμμετείχε στην Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας (787), ενώ σύμφωνα με τον Συναξαριστή του Βίου του Αγίου Δημητριανού, ο Επίσκοπος Χύτρων Ευστάθιος κατέλαβε την έδρα του Κωνσταντίας μετά την κοίμησή του. Στη θέση του τοποθετήθηκε ο Άγιος Δημητριανός.

Ο Άγιος Δημητριανός γεννήθηκε επί Αυτοκράτορος Θεοφίλου (829-40μ.Χ.) και ανέλαβε επίσκοπος Χύτρων σε μια περίοδο που το νησί ταλανιζόταν από αραβικές επιδρομές. Σε μια από αυτές, ο επικεφαλής του αραβικού στόλου Δαμιανός πέρασε από τους Χύτρους λεηλατώντας την πόλη και μεταφέροντας αιχμάλωτο τον πληθυσμό στη Βαγδάτη. Ο γηραιός επίσκοπος φαίνεται τότε να έλαβε ρόλο διαμεσολαβητή ανάμεσα στο βυζαντινό κράτος και στο χαλιφάτο της Βαγδάτης και πέτυχε να επαναφέρει στην πατρίδα το ποίμνιό του. Για τον λόγο αυτό θεωρείται προστάτης Άγιος των προσφύγων.

Πηγή: Χοτζάκογλου Χ., “Ειδήσεις για τη βυζαντινή Κυθρέα” στο: Χοτζάκογλου Χ. & Ηλιάδης Ι. (επιμ.), Κατάλογος Έκθεσης “Κυθρέα, η γη των Χύτρων. Αρχαιότητες, κειμήλια και θησαυροί“, Λευκωσία: Δήμος Κυθρέας και Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών 2016.