ΕΝΟΡΙΕΣ

Η Κυθρέα έχει έξι ενορίες. Οι πρώτες πέντε αποτελούν την κυρίως Κυθρέα και είναι η Συρκανιά, η Χαρδακιώτισσα, ο Άγιος Γεώργιος, ο Άγιος Ανδρόνικος και η Άγια Μαρίνα. Με την ίδρυση του Δημαρχείου Κυθρέας το 1915, η Χρυσίδα ενώθηκε με την κυρίως Κυθρέα και συμπεριλήφθηκε στα δημοτικά όρια του Δήμου Κυθρέας. Από τότε η Χρυσίδα αποτελεί την έκτη ενορία της Κυθρέας.

Η Συρκανιά και η Χαρδακιώτισσα αποτελούν τις άνω ενορίες της Κυθρέας και οι υπόλοιπες τέσσερις τις κάτω ενορίες.

Η ενορία Συρκανιάς

Η Συρκανιά είναι η πρώτη ενορία στην οποία βρίσκεται και η πηγή του Κεφαλόβρυσου. Τα όρια της φθάνουν μέχρι τις κορυφές της οροσειράς και η κατοικημένη περιοχή βρίσκεται στην κοιλάδα, από την πηγή του Κεφαλόβρυσου μέχρι το Συκαμιόμυλο. Ο όγκος της ενορίας αρκετά πυκνοκατοικημένος βρίσκεται στη ‘’Γειτονιά’’ και σε δύο μικρότερους, στα ‘’Πλατανούδκια’’ και στον Κεφαλόβρυσο.

Μια από τις απόψεις περί της ετυμολογίας του ονόματος είναι ότι το “Συρκανιά” προέρχεται από τις γαλλικές λέξεις sur-cannaie (=πλησίον του καλαμιώνα). Ο καλαμιώνας κάλυπτε μεγάλη έκταση μέχρι των ημερών μας στις όχθες του Ξεροπόταμου και σε μεγάλο ή μικρό βάθος από το τραππερκό του Κεφαλόβρυσου μέχρι το Συκαμιόμυλο. Ασφαλώς η έκταση αυτή θα ήταν μεγαλύτερη επί Φραγκοκρατίας λόγω της ευρείας χρήσης του καλαμιού για τις οικοδομές, φράχτες, ψαθαριές, καλάθια κλπ. Μια δεύτερη άποψη υποστηρίζει ότι το όνομα προερχεται από το “συριάνι” και το ρήμα “σεργιανίζω”. Σύμφωνα με άλλη άποψη η ενορία πήρε το όνομά της από τον μύλο “Συρκάνο”, στον οποίο είχε γίνει χρήση για πρώτη φορά της κυκλωτικής φτερωτής (από το λατινικό circus, που σημαίνει κύκλος). Τέλος, δύο άλλες απόψεις σχετικά με την ετυμολογία είναι ότι το όνομα προέρχεται από την παρουσία Συρίων μισθοφόρων ή από τις λέξεις “Τζυρκά” και “νειά”, δηλαδή νέα Κυθρέα.

Οι αγωγοί του νερού αγκαλιάζουν την ενορία, που έχει και τους περισσότερους νερόμυλους, το ένα τρίτο του ολικού αριθμού της Κυθρέας. Παλαιότερα η ιδιοκτησία γης των κατοίκων της Συρκανιάς ήταν μικρή. Τα μεγαλύτερα και καλύτερα τεμάχια γης ανήκαν στην αρχιεπισκοπή, την Αρμενική Εκκλησία, την Μαρωνιτική Εκκλησία και την μονή Χρυσοστόμου. Η περιουσία αυτή αγοράστηκε από τους κατοίκους κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας, εκτός εκείνης των Μαρωνιτών.

Εκκλησία της ενορίας είναι η Αγία Αννα. Η παλαιά εκκλησία Αγίας Άννας ήταν χτισμένη σε λόφο, δεξιά του δρόμου προς τον Κεφαλόβρυσο, με το κοιμητήριο δίπλα. Κατά την δεκαετία του 1890 λόγω κατολίσθησης έπαθε ρωγμές και παρέστη ανάγκη να εγκαταληφθεί. Η νέα εκκλησία ολοκληρώθηκε το 1899, ήταν μονόκλιτη όπως και η παλαιά, αλλά σχετικά μεγαλύτερη. Στην εκκλησία της Αγίας Άννας υπάγεται και το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου (Αη Γιώργη) τους Μάντουδους. Στη Συρκανιά επίσης θα πρέπει να βρισκόταν η μονή του Αγίου Αντωνίου.

Η ενορία Χαρδακιώτισσας

Εκτείνεται από τον Συκαμιόμυλο μέχρι το μύλο του Γιατρού. Είναι χτισμένη σε κοιλάδα που την περιβάλλουν ψηλοί λόφοι. Ο όγκος της ενορίας είναι κτισμένος στ’ ανατολικά των αγωγών του νερού. Στην ενορία υπάγεται και ο συνοικισμός ‘’ΧατζηΠιερήδες’’ που βρίσκεται στην απέναντι πλευρά της κοιλάδας. Στη Χαρδακιώτισσα βρίσκεται το Δημοτικό Σχολείο των άνω ενοριών.

Η ονομασία της ενορίας προέρχεται από την εκκλησία της Παναγίας Χαρδακιώτισσας. Μια από τις απόψεις σχετικά με την ετυμολογία του ονόματος είναι ότι η εκκλησία ήταν κτισμένη στη χαράδρα και ονομάστηκε αρχικά Χαραδρακιώτισσα και μετά Χαρδακιώτισσα.

Με την πάροδο του χρόνου, όταν οι πέριξ της εκκλησίας χώροι είχαν πυκνοκατοικηθεί, νέα και μεγαλύτερη εκκλησία κτίστηκε ανατολικότερα της παλαιάς και έτσι η χαράδρα δεν περιπίπτει στην αντίληψη του περαστικού όπως αρχικά. Το ύψωμα πάνω από την εκκλησία λέγεται Σιελουβάρτα, από τις Γαλλικές λέξεις carriere a ciel ouvert = ανοικτός ουρανός, επιφανειακό, ξέφωτο.

Η εκκλησία της Παναγίας της Χαρδακιώτισσας είναι η μεγαλύτερη της Κυθρέας και μια από τις δύο πλουσιότερες. Η σημαντικής αξίας εικόνα της Παναγίας διασώθηκε. Με τη συντήρηση που έγινε πρόσφατα διαπιστώθηκε ότι η αρχική εικόνα είναι έργο γνωστού αγιογράφου των αρχών του 17ου αιώνα ενώ η χρυσή επένδυση έγινε το 1815. Η εκκλησία χτίστηκε περί τα μέσα του 19ου αιώνα πλησίον της παλαιάς που είχε συνεχόμενο κοιμητήριο. Το νέο κοιμητήριο που χρησιμοποιεί και η Συρκανιά βρίσκεται σε λοφώδη περιοχή σε αρκετό ύψος, πάνω από τη Σιελουβάρτα και δεν είναι ορατό από την κατοικημένη περιοχή. Στην εκκλησία της Παναγίας της Χαρδακιώτισσας υπάγεται και η εκκλησία του Αγίου Δημητριανού, τα ερείπια της οποίας σώζονται στους Χύτρους.

Η ενορία Αγίου Γεωργίου

Η ενορία Αγίου Γεωργίου αποτελείται από δύο συνοικισμούς, την Τζουμαγιά και τον Συρκαλέ. Η ονομασία Συρκαλές προέρχεται από τις Γαλλικές λέξεις sur galere ή galeasse = κοντά στο κάτεργο – γαλαρία. Φαίνεται ότι στη συνοικία υπήρχαν κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας περιορισμένοι κατάδικοι που τους χρησιμοποιούσαν πιθανόν ο Βασιλικός Οίκος, ή η Λατινική Εκκλησία, ή Φράγκοι γαιοκτήμονες για τα κτήματα τους.

Εκκλησία της ενορίας είναι η ομώνυμη εκκλησία. Σε μικρή απόσταση από την εκκλησία βρίσκεται το κοιμητήριο των κάτω ενοριών. Στην τοποθεσία ‘’Τούμπα’’ βρίσκεται το Δημοτικό Σχολείο των κάτω ενοριών.

Η ενορία Αγίου Ανδρονίκου

Είναι η δεύτερη σε πληθυσμό ενορία της Κυθρέας. Σε αυτή υπάγεται και μεγάλο μέρος του συνοικισμού της Καμάρας ενώ το άλλο υπάγεται στην ενορία της Αγίας Μαρίνας.

Εκκλησία της ενορίας είναι ο Άγιος Ανδρόνικος. Χτίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα και είναι η πλουσιότερη της Κυθρέας. Σ’ αυτή υπάγονται τα παρακκλήσια του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και του Αγίου Γεωργίου (Αη Γιώργη)του Ποταμίτη. Στην αυλή της εκκλησιάς ήταν χτισμένο το πρώτο δημοτικό σχολείο Αγίου Ανδρονίκου που κατεδαφίστηκε μερικά χρόνια πριν την Τουρκική εισβολή.

Η ενορία Αγίας Μαρίνας

Είναι η μεγαλύτερη σε πληθυσμό ενορία της Κυθρέας. Στην ενορία Αγίας Μαρίνας υπάγεται και μέρος του συνοικισμού της Καμάρας, η περιοχή του Σεράγιου και η συνοικία της Θεοτόκου με την ομώνυμη κάποτε μονή και εκκλησία. Στη συνοικία Θεοτόκου βρίσκεται το Γυμνάσιο Κυθρέας.

Εκκλησία της ενορίας είναι η Αγία Μαρίνα που χτίστηκε τον 18ον αιώνα. Γιορτάζει στις 17 Ιουλίου και μέχρι το καλοκαίρι του 1974 γινόταν μεγάλη πανήγυρη.

Η ενορία Χρυσίδας

Είναι η μικρότερη ενορία της Κυθρέας. Ενώθηκε με την Κυθρέα, και αποτελεί την έκτη ενορία, από το 1915 όταν η Κυθρέα ανακηρύχθηκε σε Δήμο.

Εκκλησία της ενορίας είναι ο Τίμιος Σταυρός. Στην εκκλησία του Τιμίου Σταυρού υπάγεται και το παρεκκλήσι του Αποστόλου Λουκά.

Το μονοδιδάσκαλο δημοτικό σχολείο Χρυσίδας ήταν μόνο για μερικά χρόνια ενωμένο με τα υπόλοιπα δημοτικά της Κυθρέας. Τα τελευταία χρόνια λειτουργούσε ανεξάρτητα κάτω από τη χωριστική αρχή της ενορίας.

Το όνομα Χρυσίδα προέρχεται κατά μία άποψη από το Χρυσηίς.

Πηγές:

Γιώργος Πετάσης, Η κωμόπολη της Κυθρέας. Ιστορική, αρχαιολογική, πολιτιστική και λαογραφική επισκόπηση, Λευκωσία 1992.

Σάββας Π. Χριστίδης, Κυθραία. Η πράσινή μας κοιλάδα, Λευκωσία 2003.